Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (TİGEM) bağlı ortaklığı olan Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketinin tasfiyesine karar verildi. Şirket AKP tarafından ‘Sudan’da tarımsal üretim yapılacağı ve Türk tohumu üretileceği’ iddiasıyla kurulmuştu. Sudan’da tarım arazileri kiralanırken, şirket milyarlarca lira yuttu. Şirket yönetimine yüz binlerce lira maaş ve huzur hakkı ödemesi yapıldı. Şirket, Sudan’da kiralanan toprağa tek tohum atamadan kapatıldı.
Cumhurbaşkanlığının konu ile ilgili kararı Resmi Gazete’de yayımlandı. Şirketin tasfiye işlemleri ilgili mevzuat kapsamında yürütülerek ortaklık payından kaynaklı tüm hak ve yükümlülükler TİGEM’e devredilecek.
Türkiye ile Sudan arasında İkili Tarımsal İșbirliği ve Ortaklığına İlişkin Anlaşma 28 Nisan 2014 tarihinde Ankara’da imzalanmış ve TBMM tarafından 4 Nisan 2015 tarihinde onaylanmıştı.
TİGEM, söz konusu anlaşma ile iki ülke arasında tarımsal üretimin ve ticaretin artırılması için ortak şirket kurulacağını açıklamıştı. TİGEM tarafından yapılan açıklamada, “Şirketin Sudan’da 12 bin 500 hektar arazide örnek ișletme/çiftlik ile Türk özel sektörünün, Sudan’da 5 bölgede 780 bin 500 hektar arazide tarımsal yatırım yapmasının özendirilmesi hedeflenmiştir” ifadelerini kullanmıştı.
Türkiye ve Sudan arasında, İkili Tarımsal İşbirliği ve Ortaklığına İlişkin Anlaşma kapsamında kurulan Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketinin kuruluşu 2018 yılında tamamlandı. Türkiye devleti şirket için 8 milyon dolar, Sudan ise 2 milyon dolar sermaye yatırımı yaptı. Şirketin yüzde 80’i Türkiye’ye aitken, şirket tarımsal faaliyetlerine başlayamadan kapatıldı.
Şirket 3 yılda milyarlara liralık bütçeyi yönetti
Şirkete 2019 yılında 27 milyar 770 milyon lira, 2020 yılında 28 milyar 2 milyon lira, 2021 yılında 28 milyar 625 milyon lira, 2022 yılında 30 milyar 778 milyon lira kaynak aktarıldı.
Şirket, gider üstüne gider yaparken şirket yöneticilerine sadece 2021 yılında sadece yönetim kurulu başkan ve üyelerine huzur hakkı ve ikramiye olarak 419 bin 965 TL ödeme yapıldı.
Harcamalar bununla sınırlı kalmadı. Faaliyeti olmayan şirkete 2021 yılında; 353 bin 665 TL yönetim kurulu ücreti, 66 bin 300 TL yönetim kurulu ikramiyesi, 49 bin 716 TL müşavirlik ücreti, 124 bin 584 TL Sudan kira gideri, 2 bin 305 TL aidat gideri, 4 bin 668 TL noter gideri, 1857 TL damga vergisi, 15 bin 265 TL amortisman ve 1395 TL de sair giderler için ödeme yapıldı. Şirket için 2021 yılına kadar ödenen sermaye tutarı ise 14 milyon lirayı aştı.
Tek tohum atılmadı
Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım'ın haberine göre, Türk-Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık AŞ kurucu ortağı Sudan Tarım ve Ormancılık Bakanlığı tarafından ayni sermaye olarak konulan pilot çiftlik yatırımlarına ilişkin taahhüdün yerine getirilmedi.
Sudan tarafının ayni sermaye olarak koyması gereken 12 bin 500 hektarlık arazi şirketin kullanımına verilmedi.