Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler Uluslararası Çocuk Acil Durum Fonu'ndan gelen yeni veriler, dünyanın henüz toparlanmadığını gösteriyor. DSÖ'de Bağışıklama, Aşılar ve Biyolojik Bölümü direktörü Dr. Katherine O'Brien'a göre pandemi "tarihi bir gerileme" anlamına geliyordu. Şimdi, pandemi sırasında aşılarını kaçıran çocuklara ulaşmak ve pandemi öncesi seviyelerin ötesinde aşılama hizmetlerini eski seviyesine getirmek ve güçlendirmek için yarışın başladığını söylüyor.
Pazar günü yayınlanan DSÖ ve UNICEF'in 2023 aşılama kapsamı raporu, 14 hastalığa karşı aşılama için aşılama eğilimlerine ilişkin dünyanın en büyük verisi kabul ediliyor. 185 ülkeden veriler analiz edildi ve aşılama kapsamı için küresel olarak 1 yaşındakiler için önerilen difteri, tetanos ve boğmaca (DTP3) aşısının üçüncü dozu dikkate alındı.
Bağışıklama Gündemi 2030 hedefinde sapma
CNN'in aktardığı habere göre veriler, pandemi öncesi aşılama seviyelerine ulaşmada önceki ilerlemenin durduğunu ortaya koydu. Dünya çapında DTP3 kapsamı 2023'te yüzde 84'tü, 2022'dekiyle aynıydı ancak 2019'da kaydedilen yüzde 86'nın altındaydı. Raporun yazarları, bunun temel çocukluk ve ergenlik aşıları için yüzde 90 kapsama oranına sahip Bağışıklama Gündemi 2030 hedefine doğru bir sapma olduğunu vurguladı.
2,7 milyon daha fazla çocuğun aşılanmamış veya eksik aşılanmış
Yapılan açıklamada, bu durgunluğun sağlık hizmetlerindeki kesintiler, lojistik zorluklar, aşı tereddüdü ve hizmetlere erişimdeki eşitsizlikler gibi devam eden zorlukları yansıttığını belirtildi. Yeni raporda ayrıca, 2022'den 2023'e kadar tek bir doz DTP3 aşısı olmayan çocuk sayısının 600 bin kişi arttığı, bunun da pandemi öncesine göre 2,7 milyon daha fazla çocuğun aşılanmamış veya eksik aşılanmış olduğu belirtildi.
UNICEF Sağlık İşleri Müdür Yardımcısı ve Küresel Bağışıklama Şefi Dr. Ephrem T. Lemango, "Açıklama, çabalarımızı hızlandırmamız gerektiğini vurguluyor" dedi.
Dünya genelindeki parlak noktalar
Ancak Lemango, CNN'e yaptığı açıklamada, genel zorluklara rağmen "olumlu işaretlerin olduğu yerler de var" ifadesini kullandı. O'Brien ve Lemango'ya göre veriler, geçen yıl genel kapsamda en fazla ilerlemeyi Afrika bölgesinin kaydettiğini ve Bangladeş, Endonezya, Brezilya ve Nijerya gibi ülkelerin pandemi sonrası toparlanmada kayda değer ilerlemeler kaydettiğini gösteriyor.
HPV aşısı arttı ama yetersiz
2023 raporu ayrıca kızlarda HPV aşısı kapsamının yüzde 7 arttığını ve pandemi öncesi seviyelere yakın bir seviyeye döndüğünü buldu. Çalışmalar, HPV aşısının kadınlarda rahim ağzı kanseri oranlarını yüzde 87 oranında azaltabileceğini gösteriyor.
Ancak mevcut durum da, rahim ağzı kanserini halk sağlığı sorunu olarak ortadan kaldırma hedefi olan yüzde 90'lık oranın çok altında kalıyor ve yüksek gelirli ülkelerde ergenlik çağındaki kızların yalnızca yüzde 56'sına, düşük ve orta gelirli ülkelerde ise yüzde 23'üne ulaşabiliyor.
Tüm gözler kızamığa çevrildi
DSÖ, küresel bağışıklama çabalarının son 50 yılda 154 milyon hayat kurtardığını tahmin ediyor. Ancak 2023 verileri, pandemiden sonra büyük veya yıkıcı salgınlar yaşayan ülkelerdeki kızamık aşılamasının yetersiz olduğunu ortaya koydu. Yaklaşık 35 milyon çocuk, hiçbir korumayla veya yalnızca kısmi korumayla bırakıldı; rapor, son beş yılda salgın yaşamamış ülkeler için bile bu düşüşü "endişe verici" olarak nitelendirdi.
Raporda, son beş yılda dünya bebek nüfusunun yaklaşık dörtte üçünü oluşturan 103 ülkede görülen salgınlarda düşük aşılama oranının önemli bir etken olduğu belirtildi. Vakalar, ABD'de de yeniden ortaya çıktı. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin bir raporuna göre, 2023'te 2 yaşına kadar kızamık,kabakulak, kızamıkçığa karşı aşılanmış çocukların yüzde 92'si federalhedef kabul edilen yüzde 95'in altında kaldı.
2023'te 300 binden fazla doğrulanmış kızamık vakası
Lemango, "Kızamık aşılama kapsamı dururken kızamık salgınları artmaya devam ediyor. Dünya 2023'te 300 binden fazla doğrulanmış kızamık vakası gördü. Bu 2022'de sahip olduğumuza kıyasla neredeyse üç kat artış anlamına geliyor" dedi."
Çatışma bölgelerinde aşılama
Veriler, 2023'te aşılanmamış çocukların yarısından fazlasının kırılganlık, çatışma ve savunmasızlık yaşayan ülkelerde yaşadığını gösteriyor. Raporda, bu ülkelerin çoğunun "2019'dan bu yana performanslarında endişe verici düşüşler" yaşadığı belirtiliyor.
2023'te aşı olmayan çocukların yüzde 59'u sadece 10 ülkede bulunuyordu. Raporda, Sudan, Yemen ve Afganistan gibi yerlerin bu listeye yeni eklendiği belirtiliyor.
DSÖ'den O'Brien, "Herhangi bir çatışma ortamında çocukların korunması kritik öneme sahip. Çatışma, bulaşıcı hastalıkların büyük ve etkili salgınlara neden olma riskinin yüksek olduğu bir ortam yaratır" diye konuştu.
Çatışma yaşayan Ukrayna gibi bazı ülkelerde aşılama kapsamında başlangıçta düşüşler yaşandı ancak aşılamalarda genel bir düşüş görülmedi. Sudan ve Orta Doğu'nun bazı bölgeleri gibi diğer bölgelerde ise durum kötüleşti. O'Brien'a göre, 2023'te Gazze'de aşı kapsamında "önemli bir azalma" oldu ve bu İsrail'de aynı ölçüde görülmedi. Rapordaki Gazze verileri yalnızca Ocak'tan Eylül'e kadar sunuldu ve Lemango, "2024'te neler olacağını kapsamıyor" dedi.
