COVID-19 pandemisi, bireylerin günlük yaşam alışkanlıklarından eğitim sistemlerine kadar geniş çaplı değişikliklere neden oldu. Yetişkinler üzerinde derin psikolojik ve sosyal etkiler bırakan bu süreç, özellikle gelişim çağındaki çocukları daha farklı ve uzun vadeli şekillerde etkiledi. Özellikle 0-6 yaş grubundaki çocuklar için kritik olan dil gelişimi, pandeminin neden olduğu sosyal izolasyon, maskeli iletişim ve sınırlı etkileşimler nedeniyle sekteye uğradı. Bu durum, pandeminin sona ermesinden yıllar sonra bile dil gecikmesi olan çocukların sayısında artış yaşanmasına yol açtı.
Dil Gelişiminin Kritik Dönemi ve Pandemi Etkisi
Dil edinimi, insan gelişiminin en önemli süreçlerinden biridir ve özellikle 0-6 yaş dönemi, dil becerilerinin temellerinin atıldığı kritik bir evredir. Bu dönemde çocuklar, çevrelerinden gelen dil girdilerini işleyerek konuşma becerilerini geliştirirler. Ebeveynlerin, öğretmenlerin ve akranların sağladığı sözel etkileşim, çocukların dil gelişimini destekleyen temel faktörlerdendir.
Ancak pandemi sürecinde:
- Sosyal izolasyonun artması, çocukların akranlarıyla etkileşim fırsatlarını azalttı. Oyun gruplarının, parkların ve kreşlerin kapanması, çocukların dilsel girdilere maruziyetini sınırladı.
- Maskeli iletişim, çocukların yüz ifadelerini ve ağız hareketlerini görmesini engelledi. Bu durum, özellikle artikülasyon ve fonolojik farkındalık açısından kritik öneme sahip olan erken yaş grubundaki çocuklar için önemli bir engel oluşturdu.
- Ekran süresinin artışı, çocukların doğal konuşma ortamlarından uzaklaşmasına sebep oldu. Araştırmalar, televizyon ve tablet gibi pasif medya araçlarının çocukların dil gelişimini desteklemekten çok geciktirebileceğini göstermektedir.
- Ebeveynlerin stres düzeyinin artması, çocuklara ayrılan etkileşimli konuşma süresini azaltmış olabilir. Pandemi sürecinde ekonomik kaygılar, evden çalışma düzenleri ve ruhsal sıkıntılar ebeveynlerin çocuklarıyla daha az kaliteli zaman geçirmelerine sebep oldu.
Pandemi ve Dil Gecikmesi İlişkisi
Pandemi sonrası yapılan birçok araştırma, pandemi sürecinde büyüyen çocuklarda dil gecikmesi vakalarının arttığını göstermektedir. Özellikle, 0-3 yaş grubundaki çocukların kelime dağarcığında belirgin bir düşüş olduğu, ifade edici ve alıcı dil becerilerinin yaşıtlarına göre geri kaldığı gözlemlenmiştir. Dil gecikmesi şu şekillerde kendini göstermektedir:
- Geç konuşma: Çocuklar, beklenen yaş aralığında ilk kelimelerini söylemekte gecikmektedir.
- Kelime dağarcığının sınırlı olması: Normal gelişim gösteren çocuklara kıyasla pandemi dönemi çocuklarında daha az kelime öğrenme ve kullanma eğilimi görülmüştür.
- Sosyal iletişimde gerileme: Konuşma başlatma, göz teması kurma ve duygularını ifade etme gibi sosyal becerilerde eksiklikler tespit edilmiştir.
- Cümle kurmada gecikme: İki veya daha fazla kelimeyi bir araya getirerek anlamlı cümleler oluşturma sürecinde zorlanmalar gözlemlenmiştir.
Dil Gecikmesini Önlemek ve Telafi Etmek İçin Öneriler
Pandemi sonrası dönemde, 0-6 yaş arası çocukların dil gelişimini desteklemek için ailelerin, eğitimcilerin ve dil terapistlerinin alabileceği bazı önlemler şunlardır:
- Etkileşimli Konuşma Ortamları Sağlamak
- Çocuklarla bol bol konuşmak, onları sohbete dahil etmek önemlidir.
- Açık uçlu sorular sorarak onların konuşmaya teşvik edilmesi sağlanabilir.
- Çocukların söyledikleri kelimeleri genişleterek onlara daha fazla dil girdisi sunulabilir.
- Akran İlişkilerini Güçlendirmek
- Çocukların yaşıtlarıyla oynayabileceği sosyal ortamlara girmesi teşvik edilmelidir.
- Kreş, anaokulu ve oyun gruplarına katılımlarının artırılması önerilir.
- Ekran Süresini Azaltmak
- Çocukların televizyon, tablet ve telefon ekranlarıyla geçirdiği süreyi sınırlamak gereklidir.
- Ekran başında geçirilen sürenin yerine, ebeveynlerin çocuklarıyla etkileşim içinde olduğu aktiviteler konulmalıdır.
- Maske Kullanımı Nedeniyle Eksik Kalan Yüz İfadelerini Telafi Etmek
- Çocuklara ayna karşısında ağız ve yüz hareketlerini gözlemleyerek konuşma pratiği yaptırılabilir.
- Maske takılmayan ev ortamlarında daha fazla yüz yüze iletişim sağlanmalıdır.
- Erken Müdahale İçin Profesyonel Destek Almak
- Eğer bir çocukta dil gecikmesi belirtileri görülüyorsa, bir dil ve konuşma terapistine başvurulmalıdır.
- Dil terapisi, çocukların dil gelişimini destekleyerek ilerleyen yaşlarda yaşayabilecekleri akademik ve sosyal zorlukları önlemeye yardımcı olabilir.
Sonuç
Pandemi, özellikle erken çocukluk dönemindeki bireylerin dil gelişimini olumsuz yönde etkileyerek dil gecikmesi vakalarının artmasına sebep olmuştur. Sosyal etkileşim eksikliği, maskeli iletişim, ekran süresindeki artış ve ebeveyn-çocuk etkileşimindeki değişimler, dil gelişimindeki geriliklerin temel nedenleri arasında yer almaktadır. Ancak, erken müdahale ve bilinçli yaklaşımlar sayesinde bu olumsuzluklar telafi edilebilir. Ailelerin, eğitimcilerin ve sağlık uzmanlarının ortak çabalarıyla pandemi döneminin çocuklar üzerindeki etkileri en aza indirilebilir ve onların sağlıklı bir dil gelişimi süreci geçirmeleri sağlanabilir.