Türkiye’de emeklilere zam söylemlerinde yer alan “kaynak” tartışmaları en düşük emekli maaşlarının asgari ücretin çok gerisinde kalmasına neden olurken, EYT konusunda da yaşanan tartışmalar, emeklileri ekonomi üzerinde yük halinde gösteren bir tablo sunuyor.
Çalışma hayatı boyunca ödenen primlerin karşılığında alınan emekli maaşlarında, dezavantajlı bir dönemde refah içinde yaşaması gereken vatandaşların dünyada da karşılaştırmalarda alım gücündeki düşüklük gözler önüne seriliyor.
2001 yılında 1,51 asgari ücret karşılığında olan en düşük emekli maaşı, Temmuz 2024’te enflasyon farkına ek olarak yapılan iyileştirmenin ardından dahi 0,74 asgari ücrete karşılık geliyor.
Dünyanın gerisinde kaldı
Ekonomim gazetesinin aktardığı Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Araştırma Merkezi’nin hazırladığı rapora göre, Türkiye emekliler ve sosyal koruma için en az harcama yapan ülkeler arasında yer aldı.
DİSK-Ar raporunda yapılan açıklama şu şekilde:
“ILO verilerine göre dünyada sosyal korumaya (sağlık dahil) ortalama GSYH’nin yüzde 19,3’ü oranında kamu kaynağı ayrılırken Türkiye’de bu oran yüzde 10,5!
Dünyada emekliler için hükümet harcamalarının GSYH’ye oranı yüzde 7,9 iken Türkiye’de bu oran 4,3.
Emekliler için Doğu Avrupa ülkelerinde GSYH’nin yüzde 9,3’ü, Batı Avrupa ülkelerinde yüzde 11,3’ü oranında kamu harcaması yapılıyor.
Emeklilik harcamalarına en az kaynak ayıran ülkeler
Türkiye’de sık sık özellikle hükümet çevreleri ve neoliberal yaklaşıma sahip olanlar sosyal güvenlik sisteminin bütçeye yük olduğundan, sosyal güvenliğin bir “karadelik” olduğundan söz ediyor. Emekli aylıkları ve emeklilik yaşı söz konusu olduğunda en çok gündeme gelen itirazlardan biri “kaynak yok” ve “sosyal güvenlik sistemi açık veriyor” şeklindedir. Bu söylemlerin gerçeği yansıtmadığı DİSK-AR tarafından hazırlanan ve Mart 2024’te yayımlanan “Avrupa’da Türkiye’de Emeklilerin Durumu” isimli raporda da ortaya konmuştu.
Geçtiğimiz günlerde yayımlanan Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “Sosyal Koruma Raporu 2024-26: İklim Eylemi ve Adil Geçiş için Evrensel Sosyal Koruma” adlı raporu sosyal koruma ve emeklilikle ilgili hükümet harcamaları konusunda ayrıntılı bilgiler sunuyor.”
